Benutzer:PH2001/Serbske nałogi w Dolneje Łužycy

Serbske nałogi w Dolneje Łužycy

1.Zapust a camprowanje

Źinsajšny zapust wobstoj z dwějou źělowu - camprowanje a zapustowy pśeśěg. Zapust jo nałog Dolneje Łužyce, kenž luźe swěśe tam wjelgin wobšyrnje. Dolnoserbski zapust se wótmějo w jsach wokoło Chóśebuza wót srjejźi januara až do zachopjeńka měrca. Camprowanje jo nejstaršy źěł zapusta. Pśi tom młoźina śěgnjo z kostimami a z kapału pśez swóje jsy. Na dwórach rejuju wšykne luźi pla głosneje muziki. To dej demony wót dwórow wobydlarjow jsy wótźaržaś. Typiskej kostima stej byłej něgajšny rejtaŕ šumjela a bóśon. Wobej symbolizěrujotej zachopjeńk nalěśa. Mimo togo jo dało cazarja, kenž jo wumjatł duch zymy, mjadwjeź jo symbol za jěsny kóńc zymy a dwójna wósoba jo něchten, kenž nosy jadnogo žywego luźa. Něga jo to było tak. Kóńc 20. stolěśa jo se pśesajźiła tradicija, až młode luźe nose normalne kostimy k fašingoju. Wóni śěgnu z kapału wót dwóra k dwóroju a dostanu jaja, tuk a pjenjeze. Ako źěk muž doma dostanjo paleńc a žeńska doma smějo rejowaś. Jaja a tuk budu wužywane za tradicionale jěźenje jajow. Cesto jo to jaden tyźeń pó camprowanim. Pópšawny wjeršk jo zapustowy pśeśěg. Pśi tom žeński a źowća nose swětocne dolnoserbske drastwy. W někotarych dolnoserbskich jsach słuša k drastwje teke wjelika lapa. Muže a golcy nose woblaki a dostanu wót partnaŕki strus z papjery na kłobyk abo na rewers šaketa. Póriki ganjaju w rěźe slězy kapały a wobglědaju chytšych wobydlarjow jsy. Póriki dostanu wót wobydlarjow pósćenja a zběraju w kasy. Gaž wóni su woglědali wšykne wažne domy jsy, zapustowy pśeśěg zamaršěrujo do kjarcmy jsy a tam wšykne luźe rejuju.

2. Mólowanje jatšownych jajow

Serby pyšnije jatšowne jaja kak druge pódzajtšnosłowjańske ludy. To jo wjelbgin woblubowany nałog serbskeje kultury, kenž jo kužde lěto w nalěśu až do jatš. Jajo jo symbol płodnosći a rosćenja. Serby pyšnije jaja z wšakimi musterami a z rozdźělnymi technikami. Nejcesćej budu jaja z pomocu techniki bźezbarwnego abo barwojtego wóska wobmólowane. Rownocasnje jo ta nejstarša techinka. Za techniku drapanja a wužrawanja trjebaš nanejmjenjej rowno tak wjele sćerpnosći a šykownosći. Rozdźělne ornamenty, kenž Serby móluju na jaja, su wjelerake a wšykne maju swóje wóznamy. Tśirožk pśedstajijo zub wót wjelka a woplěwa togo chtož dostanjo jajo. Muster błonki symbolizěrujo pilnosć dla gumnego źěła. Na jaja namakajoš teke gałuzki chójce. Wóni stoje za strowosć abo za słyńcne tšny, kenž su znamje swětła a rosćenja. Eksistěruju hyšći dalšne ornamenty z drugimi wóznamami. Popšawna tradicija nałoga jo, až kmótśik darijo swójomu kmótšoju na jatšy swóje wobmólowane jaja. Ako zaspomnjeńka płaśi šym rědnjej jajo jo wobmólowanr śim wěcej ma kmótśik swójogo kmótša rad. Kmótśik darijo z jajami žywjeńsku móc a za to dostanjo kmótśik wót kmótša mały dar. Z konfirmaciju buźo kmótśik wót winowatosći wumóžony. Kokošyne jajo jo wariło a za pózdźejše scarowanje myslone było. Źinsa se wobdariju cłonki familije mjazsobnje a nic jano na jatšy ale teke pśi wósebnych góźbach a jubileje. Estetiski zaśišć jaja stoj w srjejźišću. Se wužywa cesto kokošyne jajo, dokulaž jajo nabydnjo derje barwiki. Pak warijoš jajo twarde, tak až cenk a běłk móžotej wusmagnuś abo wudnuś jaja a pśicynijoš šlejfu. Tak móžoš jajo na strus powjesyś.

3. Jatšowny wogeń

We wjele jsach młoźina organizěrujo sobotu pśed jatšami jatšowny wogeń. Za to młoźina nazběrajo pla wobydlarjow jsy drjewo a twarijo z tym pó móžnosći wusoku kopicu drjewa, kenž jo cesto na wušynu w bliskosći, dokulaž tam móžo wogeń nejlěpjej pśirodu, zemju a dušy wobydlarjow wót złych duchow rěšyś. Wogeń buźo kužde lěto wokoło połnocy z pśibytnosću wognjoweje wobory jsy zapalone. Wšykne jsy Dolneje Łužyce konkurěruju pśecej wó nejwětšem a nejrědnjejšem wogenju. Něga su wobydlarje jsy rejowali wokoło wognja a su spiwali tradicionelne spiwy. Gaž wogeń jo dołoj palił, jo młožina wopytała nad wogeń skócyś. Źinsa wobydlarje njerejuju tak wjele kaž něga, weto jo jatšowny wogeń swěźeń za młodych a starych luźi. Ceła wjas se zmakajo tam a se amizěrujo z rozwjaselenjami a pjaceniom klěba na kiju.

4. stajanje majskego boma

Na wjacor pśed 1. majom wobydlarje jsow Dolneje Łužyce stajiju dłujki štom z girlandami a wěnkami z módrymi, cerwjenymi a běłymi bantami. Bom płaśi ako bom žywjenja jsy. Wjerašk štoma jo mała zelena brjaza. Wóna symbolizěrujo płodonosć za wobydlarjow a zwěrjeta jsy. W casu pśed Kristusom jo pśedstajił majski bom duch rosćenja, kenž jo pśinjasł strowosć. Gólcy a muže jsy stajiju majski bom jano z mócu muskelow . Źinsa zawěsćuju wobydlarje bom pśidatnje z trjekarjom, aby bom se njepśewalił njekontrolěrowany. Ceły maj stoj majski bom a kuždu noc někoare gólcy młoźiny wobstražuju bom, aby golcy drugich jsow bom njewotrězali abo kšadnuli. Gaž gólcy susednych jsow su wuspěšne, njesmějo wjas 7 lět žeden bom stajaś. Gaž golcy jsy woplěwaju majski bom wuspěšnje, wóstanjo bom až do 24. junija a buźo pótom pśedawany.

5. łapanje kokota

Łapanje kokota jo teke źinsa we wjele jsach Dolneje Łužyce zastupjone a Łužycanarje swěśe nałog w nazymje ako źěk za žni. Prědowniki Serbow su wěrili na to, až duchy płodonosći a rosćenja eksistěruju w zwěrjecej postawje a kokot jo był jaden duch. Bury jsy su byli źěkowne a su se wjaselili, gaž trajda jo wunosowała, dokulaž to jo był zakład za žywjenje na jsy. Togolda bury su nastali někotare nałogi a tradicije za dokóńcenje žnjow, tak jo teke łapanje kokota nastało. Na jsy luźe twarje wrotowy wobłuk ze zelenym listom duba, kenž źowća jsy wěžu. Młoźina powjesyjo na prěcnej grěźe wumarły kokot. Pótom rejtuju gólcy zasobu pśez wrotowy wobłuk w galopje na kónu. Pśi tom muse wóni głowu a wobej kśidle kokota wótryś. Chtož dostanjo głowu kokota jo kral a dostanjo wěnc z lista duba. Kśidło kokota stej 2. a 3. městno. Źowća jsy nose swětocnu dolnoserbsku draswtu a stoje w krejzu, źož kraly žnjow muse ze zacynjonyma wócyma kralowku pytaś. Póriki směju cesnu rundu rejowaś.

6. Janšojski Bog

Južo w 14. stolěśu su źowća swójeje jsy wót srjejźi oktobera až do šwigawy w pśězy zmakali k pśěsćenoju. W Janšojćach jo se nejstarše źowćo srjodu pśed gódami w pśězy ako Janšojski Bog drastwiło. Drastwa Janšojskego boga jo tak wósebna, dokulaž wobstoj z nejrědnjejšyimi źělami dolnoserbskeje drastwy. Hupac zestajijo z 3 wěcami pódružkeje, sukno z tyla, kenž jo zastarane z barwojtymi bantami, z rjeśazkami z parlow a z paletami. Woblico źowća njamóžoš pód gubacom wiźeś. Dwě běłej šorcy zapókšyjotej cerwjenu kóšulu. Na rucnem zgibadle nosy Janšojski Bog zwón a w drugej ruce Bog ma witku brjazy z barwojtymi bantami. Janšojski Bog njamóžo tak wjele wiźeś, togodla ma Bog dwě pśewózówaŕce, kótarejž wjeźotej Janšojski Bog wót doma k domoju. Gaž Bog jo w domje, Bog wobdarijo mjelcece źiśi a dotyknujo starjejšej a starej starjejšej z witku. To pśinjaso strowosć a glucku w nowem lěto. How su źinsa nejwěcej znate nałogi w Dółneje Łužyce wopisowane. Wokoło Chóśebuza se nałogi, kenž dalej prězy spomnjete, celebrěruju. Nic jano Serby du k swěźenjam. Cesto swěśe wšykne wobydlarje jsy Serby a Nimce gromaźe. Bóźko ma serbska rěc jano mału rolu, ale nosenje serbskeje drastwy a woplěwanje tradicionalnych nałogow spěchujo serbsku kulturu. Tak móžo dolnoserbska kultura žywa byś.

žrědła:

Friedrich, André (o.J.): Muster und Symbole, https://www.spreewald-info.de/ostern/sorbische-ostereier/muster/. Abgerufen am 25.01.2021.

Keller GbR (Hrsg.) (o.J.): Sorbische Ostereiermalerei, https://sorbische-ostereiermalerei.de. Abgerufen am 25.01.2021.

Kuringowa, Trudla (2011): Serbske nałogi w běgu lěta, https://www.domowina.de/fileadmin/Assets/Domowina/Material_Foerderkreis/Material_Sorbische_Braeuche/B_DEU_Sorbische_Braeuche_im_Jahreskreis.pdf. Abgerufen am 27.01.2021.

Küchner, Helmut (1993): Cottbus - mit dem Burger Spreewald, S. 177, München, 1.

Tourismusverband Spreewald (Hrsg.) (o.J.): Spreewald Fastnacht - Zapust, https://www.spreewald.de/urlaub-im-spreewald/veranstaltungen-spreewald/fastnacht/. Abgerufen am 25.01.2021.